راهنمای نوشتن بخش نتایج مقاله علمی (Results)

در هر مقاله علمی، بخش نتایج مقاله یا یافته ها (Results) بخش مهمی است که نشان می‌دهد پژوهشگر در فرآیند تحقیق به چه داده‌ها و اطلاعاتی دست یافته است. این بخش، پاسخ‌های دقیق به پرسش‌ها و فرضیه‌های تحقیق را در قالب داده‌های آماری، جداول یا تحلیل‌های کیفی ارائه می‌کند و به خواننده کمک می‌کند درک روشنی از دستاوردهای پژوهش داشته باشد.

با وجود اهمیت زیاد این بخش، بسیاری از پژوهشگران در نوشتن آن با چالش روبه‌رو می‌شوند. پرسش‌هایی مانند این‌که چه داده‌هایی باید گزارش شوند، تا چه حد باید جزئیات بیان شود، و چگونه می‌توان از تکرار یا تفسیر اضافی پرهیز کرد، از مشکلات رایج در نگارش نتایج است.

نوشتن دقیق و منظم بخش نتایج، علاوه بر نشان دادن اعتبار علمی پژوهش، به داوران و خوانندگان کمک می‌کند مسیر تحقیق را بهتر دنبال کنند. در این مقاله، اصول و مراحل نگارش بخش نتایج یا یافته ها (Results) به‌صورت گام‌به‌گام توضیح داده می‌شود تا پژوهشگران بتوانند یافته های خود را به شکلی روشن، بی‌طرفانه و علمی ارائه کنند.

جایگاه بخش Results در ساختار مقاله

در هر مقاله علمی، بخش نتایج یا یافته ها (Results) بعد از روش تحقیق (Method) و قبل از بحث (Discussion) قرار می‌گیرد. این بخش جایی است که نویسنده نشان می‌دهد تحلیل داده‌ها چه یافته هایی را به همراه داشته است. به عبارت دیگر، بعد از آن‌که روش جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها توضیح داده شد، در این قسمت باید نتایج آن تحلیل‌ها به‌صورت واضح و منظم ارائه شوند.

در بخش نتایج، فقط باید آنچه واقعاً در پژوهش به‌دست آمده گزارش شود. اینجا جایی برای تفسیر یا توضیح معنای یافته ها نیست؛ تفسیر و مقایسه‌ی نتایج با پژوهش‌های دیگر در بخش بعدی یعنی Discussion انجام می‌شود. با جدا نگه داشتن این دو بخش، مقاله نظم بیشتری پیدا می‌کند و خواننده راحت‌تر می‌تواند مسیر تحقیق را دنبال کند.

به طور خلاصه، ترتیب منطقی بخش‌های یک مقاله علمی معمولاً به این صورت است:

مقدمه مقاله (Introduction) >> روش تحقیق مقاله (Method) >> نتایج مقاله (Results) >> بحث مقاله (Discussion) >> نتیجه گیری مقاله (Conclusion)

در این ساختار، بخش نتایج نقش حلقه‌ی ارتباطی بین اجرای پژوهش و تفسیر آن را دارد. هرچه این بخش دقیق‌تر و روشن‌تر نوشته شود، بخش‌های بعدی مقاله نیز قابل‌فهم‌تر و قوی‌تر خواهند بود.

بخش نتایج یا یافته ها (Results) مقاله را چگونه بنویسیم؟

بخش نتایج یا یافته ها (Results) جایی است که پژوهشگر باید داده‌های به‌دست‌آمده از تحقیق را به‌صورت روشن، منظم و بی‌طرفانه گزارش کند. این قسمت نشان می‌دهد تحقیق در عمل به چه یافته هایی رسیده و چه پاسخی برای پرسش‌های پژوهش ارائه می‌دهد. در این بخش نباید تفسیر یا قضاوت شخصی انجام شود؛ تنها باید آنچه از تحلیل داده‌ها حاصل شده، به‌طور دقیق بیان گردد.

به‌طور معمول، بخش نتایج از سه بخش اصلی تشکیل می‌شود:
۱. معرفی کوتاه برای توضیح داده‌ها و نحوه‌ی سازمان‌دهی آن‌ها،
۲. بدنه‌ی اصلی برای ارائه‌ی یافته ها با متن، جدول یا نمودار،
۳. جمع‌بندی کوتاه در پایان برای مرور مهم‌ترین یافته ها بدون تفسیر.

در ادامه، مراحل نوشتن این بخش به‌صورت گام‌به‌گام توضیح داده می‌شود تا بتوانید نتایج پژوهش خود را به شکل علمی، دقیق و قابل‌درک بنویسید.

گام ۱: آماده‌سازی داده‌ها و مرور اهداف پژوهش

پیش از آن‌که نوشتن بخش نتایج را شروع کنید، لازم است داده‌ها و اهداف پژوهش را به‌صورت دقیق و منظم مرور کنید. این کار باعث می‌شود بدانید چه اطلاعاتی را باید بنویسید و چگونه آن‌ها را مرتب کنید. برای آماده‌سازی، مراحل زیر را انجام دهید:

1. مرور اهداف تحقیق: دوباره به پرسش‌ها و فرضیه‌های پژوهش نگاه کنید تا مشخص شود هر کدام از داده‌ها به کدام هدف مربوط می‌شوند.
2. انتخاب داده‌های مهم: فقط داده‌هایی را نگه دارید که مستقیماً به پرسش‌های پژوهش پاسخ می‌دهند. اطلاعات اضافی یا کم‌اهمیت را کنار بگذارید.
3. گروه‌بندی یافته ها: داده‌های مرتبط با هر هدف یا فرضیه را در یک دسته قرار دهید. این کار کمک می‌کند هنگام نوشتن، نتایج منظم و پیوسته باشند.
4. بررسی دقت داده‌ها: مطمئن شوید اطلاعات درست و کامل هستند و در مراحل تحلیل اشتباهی رخ نداده است.
5. تعیین ترتیب نوشتن: مشخص کنید در متن، نتایج را به چه ترتیبی می‌خواهید بنویسید — مثلاً از مهم‌ترین یافته ها شروع کنید و به جزئی‌ترها برسید.

مثال:
فرض کنید هدف پژوهش بررسی تأثیر روش تدریس فعال بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان است. در این حالت، داده‌های مربوط به «نمرات قبل و بعد از اجرای روش تدریس» باید در اولویت قرار گیرند، در حالی‌که اطلاعات جانبی مانند سن یا جنسیت تنها در صورتی در بخش نتایج ذکر می‌شوند که بر نتایج اصلی تأثیر داشته باشند.

با انجام این گام، یک تصویر روشن از محتوای بخش نتایج خواهید داشت و نوشتن آن برایتان بسیار ساده‌تر و دقیق‌تر پیش می‌رود.

گام ۲: طراحی ساختار داخلی بخش نتایج

برای اینکه نوشتن بخش نتایج منظم و هدفمند پیش برود، پیش از هر چیز باید ساختار درونی آن را مشخص کنید. این مرحله تعیین می‌کند یافته ها در چه ترتیبی و با چه نظمی ارائه شوند و از پراکندگی یا تکرار جلوگیری می‌کند.

با داشتن یک طرح مشخص، هم نوشتن ساده‌تر می‌شود، هم خواننده بهتر می‌تواند مسیر گزارش نتایج را دنبال کند. برای طراحی چنین ساختاری، به نکات زیر توجه کنید:

1. تنظیم بر اساس اهداف یا فرضیه‌ها: بهترین روش برای سازمان‌دهی بخش نتایج این است که داده‌ها را مطابق با اهداف یا فرضیه‌های پژوهش مرتب کنید. به‌عنوان مثال، هر فرضیه یا سؤال پژوهش می‌تواند یک زیرعنوان جداگانه داشته باشد.
2. ترتیب منطقی ارائه یافته ها: یافته ها را از کلی به جزئی یا از مهم‌ترین به کم‌اهمیت‌ترین مرتب کنید. این کار باعث می‌شود خواننده مسیر فکری پژوهشگر را به‌خوبی دنبال کند.
3. هماهنگی میان متن، جدول و شکل‌ها: برای هر گروه از یافته ها، تصمیم بگیرید کدام داده‌ها در متن توضیح داده شوند و کدام بهتر است در جدول یا نمودار نمایش داده شوند. متن باید نکات کلیدی را بیان کند و جدول‌ها جزئیات عددی را نشان دهند.
4. اجتناب از تکرار: اگر داده‌ای را در جدول آورده‌اید، آن را دوباره در متن تکرار نکنید. فقط نکته‌ی اصلی جدول را در چند جمله کوتاه توضیح دهید.
5. انتخاب زیرعنوان‌های شفاف و کوتاه: برای هر بخش از نتایج، از زیرعنوان‌هایی استفاده کنید که به‌روشنی بیانگر موضوع آن بخش باشند، مثل:
   • «نتایج مربوط به فرضیه اول»
   • «تحلیل داده‌های گروه آزمایش و کنترل»
   • «یافته های مرتبط با انگیزش یادگیری»

مثال:
اگر پژوهش شما سه فرضیه دارد، می‌توانید نتایج را در سه زیرعنوان بنویسید:
۱. نتایج فرضیه اول – بررسی رابطه بین روش تدریس و پیشرفت تحصیلی
۲. نتایج فرضیه دوم – مقایسه‌ی عملکرد گروه آزمایش و کنترل
۳. نتایج فرضیه سوم – تحلیل تأثیر انگیزش درونی بر یادگیری

با طراحی چنین ساختاری، هنگام نوشتن دچار سردرگمی نمی‌شوید و خواننده نیز می‌تواند روند ارائه‌ی یافته ها را به‌صورت شفاف و مرحله‌به‌مرحله دنبال کند.

گام ۳: نوشتن مقدمه‌ی کوتاه برای بخش نتایج

در ابتدای بخش نتایج، لازم است یک پاراگراف کوتاه بنویسید که خواننده را برای ورود به داده‌ها و یافته ها آماده کند. این پاراگراف، مسیر کلی گزارش را مشخص می‌کند و به مخاطب نشان می‌دهد که چه نوع اطلاعاتی در ادامه ارائه خواهد شد.

در این بخش بهتر است به موارد زیر اشاره کنید:

1. نوع داده‌هایی که تحلیل شده‌اند (مثلاً داده‌های آماری، مصاحبه‌ها یا آزمون‌ها)،
2. ترتیب ارائه نتایج (مثلاً ابتدا فرضیه اول، سپس نتایج تکمیلی)،
3. و در صورت نیاز، توضیح کوتاهی درباره‌ی تغییرات احتمالی در داده‌ها (مثل حذف موارد ناقص یا اصلاح خطاها).

پاراگراف آغازین باید ساده و مستقیم باشد و از تکرار اطلاعات بخش روش تحقیق (Method) پرهیز کند.

مثال:
«در این بخش، نتایج تحلیل داده‌های پرسش‌نامه ارائه می‌شود. ابتدا یافته های مربوط به فرضیه اول آورده شده و سپس نتایج آزمون‌های مقایسه‌ای بین دو گروه بررسی می‌گردد.»

نوشتن چنین مقدمه‌ی کوتاهی باعث می‌شود بخش نتایج منسجم‌تر باشد و خواننده از همان ابتدا بداند در ادامه با چه نوع داده‌ها و ترتیبی روبه‌رو خواهد شد.

گام ۴: ارائه‌ی یافته های اصلی پژوهش

در این مرحله، باید نتایج اصلی پژوهش را به‌صورت روشن، دقیق و منظم گزارش کنید. این بخش مهم‌ترین قسمت از Results است، زیرا نشان می‌دهد پژوهش در عمل به چه یافته هایی رسیده است. در هنگام نوشتن، نکات زیر را رعایت کنید:

1. تمرکز بر نتایج کلیدی:
   فقط یافته هایی را بنویسید که مستقیماً به پرسش‌ها یا فرضیه‌های پژوهش مربوط‌اند. از آوردن داده‌های جزئی یا حاشیه‌ای خودداری کنید.
2. ارائه‌ی داده‌ها به زبان ساده:
   یافته ها را به شکلی بنویسید که حتی خواننده‌ای که در رشته‌ی شما متخصص نیست بتواند مفهوم کلی را درک کند. از جملات کوتاه و بیان مستقیم استفاده کنید.
3. استفاده‌ی صحیح از اعداد و شاخص‌ها:
   در پژوهش‌های کمّی، داده‌ها باید همراه با شاخص‌های آماری مثل میانگین، انحراف معیار و سطح معناداری (p-value) گزارش شوند.
   مثال: میانگین نمره‌ی گروه آزمایش (84.2 ± 5.6) بالاتر از گروه کنترل (78.5 ± 7.1) بود و این تفاوت از نظر آماری معنادار است (p < 0.01).
4. سازمان‌دهی یافته ها در پژوهش‌های کیفی:
   در مطالعات کیفی، نتایج به‌صورت «تم‌ها» یا «مقوله‌های اصلی» گزارش می‌شوند. برای هر تم، توضیح کوتاهی بدهید و اگر لازم بود، یک نقل‌قول از شرکت‌کنندگان اضافه کنید.
   مثال: تحلیل مصاحبه‌ها سه تم اصلی را نشان داد: «انگیزش درونی»، «چالش‌های ارتباطی» و «تجربه‌ی یادگیری فعال».
5. حفظ پیوستگی میان متن، جدول و نمودار:
   یافته های عددی را می‌توانید در جدول یا نمودار نمایش دهید، اما در متن فقط نکات مهم و توصیف عددی آن‌ها را بنویسید. از تکرار اطلاعات بین متن و جدول خودداری کنید.
   مثال: همان‌طور که در جدول ۲ نشان داده شده، بیشترین تغییر مربوط به گروه آزمایش بوده است.
6. رعایت ترتیب و منطق در ارائه:
   نتایج را بر اساس سؤالات پژوهش، فرضیه‌ها یا ترتیب تحلیل‌ها بنویسید. از تغییر ناگهانی موضوعات بین بخش‌ها پرهیز کنید تا متن یکدست و روان بماند.

نمونه متن برای ارائه‌ی نتایج پژوهش:

در این بخش، نتایج تحلیل داده‌ها ارائه می‌شود. ابتدا نتایج مربوط به فرضیه‌ی اول بررسی شد. میانگین نمره‌ی عملکرد در گروه آزمایش (84.2 ± 5.6) بالاتر از گروه کنترل (78.5 ± 7.1) بود و تفاوت میان دو گروه از نظر آماری معنادار گزارش شد (p < 0.01).
در بررسی فرضیه‌ی دوم، مشخص شد بین میزان انگیزش درونی دانش‌آموزان و عملکرد تحصیلی آن‌ها رابطه‌ی مثبت معناداری وجود دارد (r = 0.62, p < 0.001). این یافته نشان می‌دهد هرچه انگیزش درونی افزایش یابد، عملکرد یادگیری نیز بهبود پیدا می‌کند.
در نهایت، تحلیل کیفی مصاحبه‌ها نشان داد بیشتر شرکت‌کنندگان روش تدریس فعال را عامل افزایش تعامل و درک عمیق‌تر از مفاهیم دانسته‌اند. سه تم اصلی شامل «انگیزش درونی»، «همکاری گروهی» و «رضایت از فرایند یادگیری» از مصاحبه‌ها استخراج شد.

در پایان این گام، باید تصویری شفاف از یافته های اصلی پژوهش ارائه شده باشد؛ به‌گونه‌ای که خواننده بدون نیاز به تفسیر یا توضیح اضافی، بتواند درک کند پژوهش دقیقاً به چه نتایجی دست یافته است.

گام ۵: استفاده از جداول و نمودارها

یکی از بهترین روش‌ها برای نمایش دقیق و قابل‌فهم داده‌ها، استفاده از جداول و نمودارها است. این عناصر به خواننده کمک می‌کنند تا نتایج را سریع‌تر و شفاف‌تر درک کند. با این حال، باید از آن‌ها به‌درستی و با هدف مشخص استفاده شود.

برای نگارش مؤثر این بخش، به نکات زیر توجه کنید:

1. هدفمند از جدول یا نمودار استفاده کنید:
   هر جدول یا شکل باید پیامی روشن داشته باشد. اگر داده‌ای را می‌توان به‌سادگی در یک جمله بیان کرد، نیازی به جدول یا نمودار نیست.
2. انتخاب نوع مناسب نمایش داده‌ها:
   • برای مقایسه‌ی عددی از جدول استفاده کنید.
   • برای نمایش روندها یا تغییرات از نمودار خطی یا ستونی بهره ببرید.
   • برای نشان دادن درصدها یا ترکیب‌ها از نمودار دایره‌ای (Pie chart) استفاده کنید.
3. عنوان و شماره‌گذاری دقیق:
   هر جدول و نمودار باید عنوانی واضح و شماره‌ای مشخص داشته باشد. عنوان باید بیانگر محتوای جدول باشد، نه صرفاً عباراتی مثل «جدول نتایج» یا «شکل ۱».
   مثال: «جدول ۲. میانگین نمرات دانش‌آموزان در گروه آزمایش و کنترل»
4. هماهنگی میان متن و جدول:
   در متن مقاله فقط نکات اصلی جدول را توضیح دهید. نیازی نیست همه‌ی اعداد را دوباره در متن بنویسید.
   مثال: «همان‌طور که در جدول ۲ مشاهده می‌شود، میانگین عملکرد گروه آزمایش به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از گروه کنترل است.»
5. محل قرارگیری جدول‌ها و نمودارها:
   بهتر است هر جدول یا شکل نزدیک به پاراگرافی که در متن به آن اشاره شده قرار گیرد تا خواننده مجبور به جست‌وجوی آن در صفحات دیگر نباشد.
6. رعایت استانداردهای ظاهری:
   • از خطوط ساده و تمیز در جدول‌ها استفاده کنید.
   • عنوان جدول در بالا و عنوان شکل در پایین آن نوشته می‌شود.
   • از فونت یکسان و اندازه‌ی خوانا برای متن داخل جدول استفاده کنید.

نمونه‌ای از کاربرد جدول در بخش نتایج:

جدول ۲. میانگین نمرات عملکرد دانش‌آموزان در دو گروه

همان‌طور که در جدول ۲ نشان داده شده است، میانگین نمرات گروه آزمایش بالاتر از گروه کنترل بوده و این تفاوت از نظر آماری معنادار است (p < 0.01).

استفاده‌ی درست از جدول‌ها و نمودارها، بخش نتایج را خواناتر و حرفه‌ای‌تر می‌کند. هدف از آن‌ها صرفاً تزئین متن نیست، بلکه کمک به درک بهتر داده‌ها و افزایش اعتبار علمی مقاله است.

گام ۶: بیان نتایج فرعی و یافته های غیرمنتظره

در کنار نتایج اصلی، ممکن است در فرایند تحلیل داده‌ها به یافته هایی دست پیدا کنید که مستقیماً در فرضیه‌ها یا اهداف اولیه‌ی پژوهش پیش‌بینی نشده بودند. این یافته ها را «نتایج فرعی» یا «یافته های غیرمنتظره» می‌نامند و گزارش آن‌ها بخشی مهم از شفافیت علمی است.

در هنگام نوشتن این بخش، به نکات زیر توجه کنید:

1. نتایج فرعی را حذف نکنید:
   حتی اگر یافته‌ای برخلاف انتظار یا فرضیه‌ی شماست، باید آن را گزارش کنید. حذف داده‌ها به دلیل ناسازگاری با فرضیه‌ها می‌تواند اعتبار علمی پژوهش را کاهش دهد.
2. این نتایج را از یافته های اصلی جدا کنید:
   ابتدا نتایج اصلی را بنویسید، سپس در پاراگرافی جدا، به نتایج فرعی اشاره کنید. این جداسازی باعث می‌شود ساختار مقاله منظم‌تر و خواننده دچار سردرگمی نشود.
3. از تفسیر زودهنگام خودداری کنید:
   در بخش نتایج فقط یافته ها را بیان کنید، نه تحلیل یا دلیل آن‌ها را. تفسیر این نوع نتایج باید در بخش بحث (Discussion) انجام شود.
4. بیان خنثی و بی‌طرفانه:
   نتایج غیرمنتظره را با زبان علمی و بدون قضاوت شخصی بیان کنید. عباراتی مانند «جالب بود که…» یا «به طور شگفت‌انگیزی…» برای مقاله علمی مناسب نیستند.
5. ارزش علمی نتایج فرعی را یادآوری کنید:
   اشاره کنید که این نتایج می‌توانند مسیر تحقیقات آینده را مشخص کنند یا پرسش‌های جدیدی ایجاد کنند.

مثال:
در جریان تحلیل داده‌ها مشخص شد متغیر «میزان تعامل در کلاس» که در فرضیه‌ها لحاظ نشده بود، تأثیر قابل‌توجهی بر عملکرد تحصیلی دارد (r = 0.47, p < 0.05).
این یافته غیرمنتظره نشان می‌دهد میزان مشارکت دانش‌آموزان می‌تواند عاملی مؤثر در یادگیری باشد. بررسی دقیق‌تر این موضوع در پژوهش‌های آینده توصیه می‌شود.

گزارش صادقانه‌ی نتایج فرعی و غیرمنتظره نه‌تنها نشانه‌ی دقت و بی‌طرفی پژوهشگر است، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز ایده‌ها و مسیرهای تازه در تحقیقات بعدی شود.

گام ۷: اطمینان از اعتبار داده‌ها و درستی تحلیل‌ها

یکی از بخش‌های مهم در گزارش نتایج، اطمینان از اعتبار و درستی داده‌ها است. پژوهشگر باید نشان دهد که تحلیل‌های انجام‌شده بر اساس داده‌های معتبر و با رعایت فروض آماری یا منطقی انجام شده‌اند. این کار، اعتبار نتایج و اعتماد خواننده را افزایش می‌دهد.

برای بررسی درست فروض و اعتبار داده‌ها، به نکات زیر توجه کنید:

1. توضیح کوتاه درباره‌ی آزمون فروض آماری:
   در پژوهش‌های کمّی، معمولاً پیش از تحلیل نهایی، فروض آماری مانند نرمال بودن داده‌ها، همگنی واریانس‌ها و استقلال مشاهدات بررسی می‌شوند. نتایج این آزمون‌ها را به‌صورت خلاصه در بخش نتایج بنویسید. مثال: «آزمون کولموگروف–اسمیرنوف نشان داد توزیع داده‌ها نرمال است (p = 0.21).»
2. اشاره به روش‌های کنترل خطا یا سوگیری:
   اگر در روند جمع‌آوری داده‌ها یا تحلیل آن‌ها از روش‌هایی برای کاهش خطا یا سوگیری استفاده کرده‌اید، به‌طور خلاصه ذکر کنید. مثال: «برای کاهش خطای انسانی، داده‌ها توسط دو ارزیاب مستقل بررسی شدند.»
3. بررسی پایایی و روایی ابزارها (در صورت وجود):
   اگر پژوهش شما از پرسش‌نامه یا ابزار اندازه‌گیری استفاده کرده است، میزان پایایی و روایی آن را در همین بخش به‌اختصار گزارش کنید. مثال: «ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسش‌نامه 0.87 محاسبه شد که بیانگر پایایی مطلوب ابزار است.»
4. پرهیز از جزئیات آماری اضافی:
   نیازی نیست تمامی نتایج آزمون‌های فروض را بنویسید. فقط به موارد اصلی اشاره کنید تا نشان دهید اعتبار داده‌ها بررسی شده است. جزئیات کامل‌تر را می‌توان در پیوست یا ضمیمه‌ی مقاله قرار داد.
5. گزارش منطقی برای پژوهش‌های کیفی:
   در مطالعات کیفی، به‌جای فروض آماری، از مفاهیمی مانند «قابلیت اعتماد» یا «اعتبار یافته ها» استفاده می‌شود. می‌توانید توضیح دهید که چگونه از روش‌هایی مانند بازبینی مشارکت‌کنندگان، مقایسه‌ی مداوم داده‌ها یا یادداشت‌برداری میدانی برای حفظ دقت استفاده کرده‌اید.

مثال:
«برای افزایش اعتبار داده‌های کیفی، تحلیل مصاحبه‌ها توسط دو پژوهشگر انجام شد و نتایج با شرکت‌کنندگان بررسی گردید تا از صحت برداشت‌ها اطمینان حاصل شود.»

بررسی فروض و اعتبار داده‌ها نشان می‌دهد که نتایج پژوهش بر پایه‌ی داده‌هایی قابل‌اعتماد بنا شده‌اند. این گام، اعتبار علمی کل مقاله را تقویت می‌کند و به داوران و خوانندگان اطمینان می‌دهد که نتایج به‌درستی و با دقت به‌دست آمده‌اند.

گام ۸: جمع‌بندی پایانی بخش نتایج

در پایان بخش نتایج، لازم است یک جمع‌بندی کوتاه و بی‌طرفانه بنویسید تا مهم‌ترین یافته های پژوهش مرور شوند. هدف از این بخش، خلاصه‌سازی نتایج است، نه تفسیر یا توضیح چرایی آن‌ها؛ تحلیل و مقایسه‌ی یافته ها باید در بخش «بحث» (Discussion) انجام شود.

برای نگارش یک جمع‌بندی مؤثر، به نکات زیر توجه کنید:

1. خلاصه‌سازی یافته های اصلی:
   به‌صورت فشرده بیان کنید که پژوهش به چه نتایجی رسیده است. فقط یافته های مهم و مرتبط با اهداف پژوهش را ذکر کنید.
2. پرهیز از تکرار جزئیات:
   نیازی نیست دوباره اعداد، جداول یا آمار را بنویسید. تمرکز شما باید بر معنای کلی یافته ها باشد، نه جزئیات عددی.
3. استفاده از لحن خنثی و علمی:
   از عباراتی مانند «نتایج نشان داد»، «یافته ها حاکی از آن است که…» یا «به‌طور کلی مشاهده شد…» استفاده کنید. از به‌کار بردن قضاوت شخصی یا واژه‌هایی مثل «جالب» و «قابل‌توجه» پرهیز کنید.
4. اشاره‌ی کوتاه به ارتباط یافته ها با اهداف پژوهش:
   می‌توانید در یک یا دو جمله بیان کنید که چگونه نتایج به پرسش‌های تحقیق پاسخ داده‌اند.
5. ایجاد پیوند با بخش بعدی (بحث):
   پاراگراف پایانی بخش نتایج می‌تواند با یک جمله‌ی گذار به بخش بحث ختم شود.

مثال:
«به‌طور کلی، نتایج پژوهش نشان داد روش تدریس فعال تأثیر مثبتی بر عملکرد تحصیلی و انگیزش درونی دانش‌آموزان دارد. همچنین، ارتباط معناداری میان میزان تعامل در کلاس و پیشرفت یادگیری مشاهده شد. در بخش بعد، این یافته ها با مطالعات پیشین مقایسه و تفسیر خواهند شد.»

چنین جمع‌بندی کوتاهی باعث می‌شود بخش نتایج منسجم‌تر به پایان برسد و خواننده برای ورود به بخش بحث آماده شود. این گام، پلی است میان گزارش داده‌ها و تفسیر علمی آن‌ها در ادامه‌ی مقاله.

گام ۹: بازبینی و یک‌دست‌سازی متن

آخرین مرحله در نگارش بخش نتایج، بازبینی دقیق و یک‌دست‌سازی متن است. در این گام، هدف این است که مطمئن شوید گزارش یافته ها منسجم، شفاف و بدون خطاهای نگارشی یا محتوایی ارائه شده است.

بازبینی فقط اصلاح غلط‌های تایپی نیست؛ بلکه فرصتی است برای بررسی انسجام درونی متن، ترتیب منطقی داده‌ها و یکنواختی سبک نگارش. برای انجام این کار، به نکات زیر توجه کنید:

1. بررسی هماهنگی محتوا با اهداف پژوهش:
   مطمئن شوید همه‌ی داده‌ها و یافته های ذکرشده مستقیماً به پرسش‌ها و فرضیه‌های پژوهش مربوط هستند. اگر بخشی از نتایج ارتباط مستقیمی ندارد، آن را حذف یا به پیوست منتقل کنید.
2. کنترل ترتیب و پیوستگی:
   ترتیب ارائه‌ی نتایج باید منطقی و منسجم باشد؛ از یافته های کلی به جزئی حرکت کنید و بین بخش‌های مختلف پرش ناگهانی نداشته باشید.
3. یکنواختی در قالب عددها و نشانه‌ها:
   از قالب واحدی برای نوشتن اعداد، واحدها و علائم آماری استفاده کنید (مثلاً در کل متن از p < 0.05 یا p = 0.05 به‌صورت یکسان بهره ببرید).
4. حذف تکرار یا ابهام:
   بررسی کنید آیا داده‌ای دوبار تکرار شده یا جمله‌ای معنای مبهم دارد. بخش نتایج باید دقیق و مختصر باشد، بدون هرگونه توضیح اضافه یا تفسیر شخصی.
5. بازبینی جدول‌ها و نمودارها:
   مطمئن شوید تمام جدول‌ها و نمودارها به‌درستی شماره‌گذاری و در متن به آن‌ها ارجاع داده شده است. عنوان‌ها باید واضح و هم‌سبک باشند.
6. بررسی لحن و شفافیت:
   لحن نگارش در سراسر بخش باید علمی، بی‌طرف و رسمی باشد. از جملات خبری استفاده کنید و از به‌کار بردن قضاوت شخصی یا واژه‌های احساسی پرهیز نمایید.

چک‌لیست نهایی نگارش Results

این مراحل به شما کمک می‌کنند بخش نتایج یا یافته ها (Results) را به شکلی حرفه‌ای، منظم و مطابق با استانداردهای علمی بنویسید. چنین ساختاری نه‌تنها باعث وضوح و انسجام مقاله می‌شود، بلکه تأثیر آن را در فرآیند داوری و پذیرش علمی نیز افزایش می‌دهد.

نمونه‌ی ساختار یافته از بخش نتایج

در این بخش، برای درک بهتر نحوه‌ی نگارش بخش نتایج، نمونه‌ای از یک متن ساختارمند و استاندارد ارائه می‌شود. این نمونه فرضی است، اما بر اساس قالب واقعی مقالات علمی نوشته شده تا نشان دهد چگونه می‌توان یافته ها را به شکلی روشن، منظم و بی‌طرفانه گزارش کرد.

« در این پژوهش، تأثیر روش تدریس فعال بر انگیزش و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان بررسی شد. داده‌های جمع‌آوری‌شده از دو گروه آزمایش و کنترل تحلیل گردید و یافته ها در دو بخش کمی و کیفی گزارش می‌شوند.

نتایج کمی نشان داد میانگین نمرات دانش‌آموزان در گروه آزمایش (84.2 ± 5.6) به‌طور معناداری بالاتر از گروه کنترل (78.5 ± 7.1) بود (t = 3.92, p < 0.01). این یافته بیانگر آن است که به‌کارگیری روش تدریس فعال موجب بهبود قابل‌توجه عملکرد تحصیلی شده است.
به‌طور خلاصه، داده‌های آماری تأیید می‌کنند که روش جدید یادگیری اثر مثبتی بر پیشرفت تحصیلی دارد.

در ادامه، برای بررسی انگیزش یادگیری، تحلیل همبستگی میان میزان مشارکت در فعالیت‌های کلاسی و سطح انگیزش انجام شد. نتایج نشان داد میان این دو متغیر رابطه‌ی مثبت و معناداری وجود دارد (r = 0.63, p < 0.001).
به بیان دیگر، هرچه تعامل و مشارکت دانش‌آموزان در کلاس افزایش یافته، تمایل آن‌ها برای یادگیری نیز بیشتر شده است. این یافته ها با نتایج عملکرد تحصیلی هم‌راستا هستند و نشان می‌دهند که روش تدریس فعال بر جنبه‌های مختلف یادگیری تأثیرگذار است.

برای درک عمیق‌تر این نتایج، تحلیل محتوای مصاحبه‌های کیفی نیز انجام شد. یافته های کیفی سه مضمون اصلی را آشکار کرد:
۱. افزایش اعتمادبه‌نفس در فرایند یادگیری،
۲. تمایل بیشتر به فعالیت‌های گروهی،
۳. احساس کنترل و مالکیت نسبت به روند یادگیری.

یکی از شرکت‌کنندگان دراین‌باره اظهار داشت که «در روش جدید، احساس می‌کردم واقعاً در یادگیری نقش دارم، نه اینکه فقط شنونده باشم». این گفته، بازتابی از احساس مشارکت و درگیری فعال در فرایند یادگیری است که در میان بسیاری از دانش‌آموزان مشاهده شد.

در مجموع، یافته های کمی و کیفی در یک مسیر قرار دارند و نشان می‌دهند روش تدریس فعال نه‌تنها عملکرد تحصیلی را ارتقا می‌دهد، بلکه انگیزش و مشارکت دانش‌آموزان را نیز تقویت می‌کند.
این نتایج می‌تواند مبنایی برای کاربرد یافته های تحقیق در طراحی برنامه‌های آموزشی و بهبود روش‌های تدریس در مدارس و دانشگاه‌ها فراهم آورد.»

تفاوت Result و Conclusion چیست؟

یکی از چالش‌های رایج در نگارش مقالات علمی، تشخیص مرز میان بخش نتایج (Results) و بخش نتیجه گیری (Conclusion) است. بسیاری از نویسندگان به‌اشتباه این دو بخش را با هم ترکیب می‌کنند؛ در حالی‌که هرکدام نقش منحصربه‌فردی در مقاله دارند.
به‌طور خلاصه، Results گزارش می‌کند چه یافته هایی به‌دست آمده، و Conclusion توضیح می‌دهد این یافته ها چه معنایی دارند و چه کاربردی می‌توان از آن‌ها برداشت کرد.

سؤالات متداول

یافته های پژوهش چیست؟

یافته های پژوهش به داده‌ها، مشاهدات یا نتایجی گفته می‌شود که مستقیماً از تحلیل اطلاعات به‌دست می‌آیند. این یافته ها پاسخ‌های واقعی به پرسش‌های پژوهش هستند و معمولاً در قالب جدول، نمودار یا توصیف متنی در بخش Results گزارش می‌شوند.

نتایج پژوهش چیست؟

نتایج پژوهش همان خلاصه و گزارش نهایی از آن چیزی است که در فرایند تحقیق کشف یا اثبات شده است. در واقع، نتایج نشان می‌دهند پژوهش به چه چیزی رسیده و چگونه به پرسش‌ها یا فرضیه‌ها پاسخ داده است.

آیا در بخش نتایج می‌توان تفسیر یا تحلیل شخصی انجام داد؟

خیر. در این بخش باید تنها داده‌های واقعی و تحلیل‌های آماری یا توصیفی بیان شوند. تفسیر، توضیح علل یا تحلیل مفهومی نتایج مخصوص بخش بحث (Discussion) است.

چطور می‌توان نتایج تحقیق را واضح و منسجم نوشت؟

با دسته‌بندی یافته ها بر اساس فرضیه‌ها یا اهداف پژوهش، استفاده‌ی دقیق از جدول‌ها و نمودارها، و پرهیز از تکرار یا پراکندگی در ارائه‌ی داده‌ها. بهتر است هر یافته در جای خودش آورده شود و از بیان اعداد یا جملات غیرضروری خودداری شود.

آیا لازم است همه‌ی نتایج پژوهش در مقاله گزارش شوند؟

خیر. فقط نتایجی باید نوشته شوند که مستقیماً به پرسش‌ها و اهداف تحقیق مربوط هستند. داده‌های فرعی یا کم‌اهمیت را می‌توان در پیوست یا گزارش‌های جانبی ارائه کرد.

نقش بخش نتایج در کاربرد نتایج تحقیق چیست؟

بخش Results با ارائه‌ی دقیق داده‌ها، پایه‌ای برای تحلیل و کاربرد نتایج تحقیق در بخش‌های بعدی مانند بحث و نتیجه گیری فراهم می‌کند. اگر این بخش شفاف و منظم نوشته شود، استخراج کاربردهای علمی و عملی یافته ها بسیار آسان‌تر خواهد بود.

آیا در پژوهش‌های کیفی هم بخش نتایج وجود دارد؟

بله. در پژوهش‌های کیفی نیز بخشی با عنوان یافته ها (Findings یا Results) نوشته می‌شود که در آن، مقوله‌ها یا تم‌های اصلی استخراج‌شده از داده‌ها گزارش می‌شوند. در این نوع پژوهش‌ها معمولاً از نقل‌قول‌های مستقیم شرکت‌کنندگان برای پشتیبانی از یافته ها استفاده می‌شود.

طول مناسب بخش نتایج چقدر است؟

طول بخش نتایج بستگی به نوع پژوهش دارد. در تحقیقات کمّی معمولاً طولانی‌تر است چون شامل داده‌ها و آمار زیادی است، اما در پژوهش‌های کیفی، تمرکز بر بیان مفاهیم و تم‌های اصلی است و معمولاً خلاصه‌تر نوشته می‌شود.

جمع بندی

بخش نتایج یا یافته ها (Results) نقش مهمی در اعتبار و اثرگذاری یک مقاله علمی دارد، زیرا داده‌های واقعی پژوهش را به‌صورت روشن و منظم ارائه می‌کند. هدف از این بخش، گزارش دقیق یافته ها بدون تفسیر یا قضاوت شخصی است تا خواننده بتواند بر اساس داده‌ها، به درک درستی از مسیر پژوهش برسد.

نگارش درست این بخش زمینه‌ساز استفاده مؤثر از کاربرد نتایج تحقیق در مراحل بعدی مقاله است. داده‌هایی که به‌صورت ساخت‌یافته و دقیق گزارش شوند، در بخش‌های بحث (Discussion) و نتیجه گیری (Conclusion) می‌توانند برای تحلیل، تفسیر و استخراج پیامدهای نظری یا عملی مورد استفاده قرار گیرند.

رعایت اصولی مانند تمرکز بر یافته های کلیدی، هماهنگی میان متن و جدول‌ها، و حفظ بی‌طرفی در بیان داده‌ها، موجب می‌شود بخش نتایج نه‌تنها بازتاب روش اجرای پژوهش باشد، بلکه پایه‌ای برای کاربرد علمی و عملی نتایج تحقیق در تصمیم‌گیری‌ها و مطالعات آینده فراهم کند.

به‌طور خلاصه، هرچه بخش نتایج دقیق‌تر و منسجم‌تر نوشته شود، امکان بهره‌گیری از یافته ها در تحلیل‌های علمی و کاربردهای پژوهشی نیز بیشتر خواهد بود؛ امری که در نهایت، به تقویت کیفیت و تأثیر علمی مقاله منجر می‌شود.

منابع

1. Ammon, C. (s.d.). Results Section for Research Papers. San José State University Writing Center.
2. “How to Write the Experimental Report: Methods, Results, and Discussion.” (n.d.). Purdue Online Writing Lab (OWL).
3. “Writing up your results.” (2005, November). Graduate Student’s Perspective, American Psychological Association.