یکی از بخش‌های مهم و زیبا در هر پایان نامه، قسمت تقدیر و تشکر است. این بخش شاید به اندازه‌ی فصل‌های پژوهشی از نظر علمی ارزشمند نباشد، اما جایگاه ویژه‌ای در نشان دادن اخلاق پژوهشگر و قدردانی او از همراهان علمی و شخصی دارد. نگارش درست متن سپاسگزاری پایان نامه باعث می‌شود هم رسمیت کار حفظ شود و هم احساس صمیمیت و انسانیت در متن جریان داشته باشد.
در بسیاری از دانشگاه‌ها، وجود بخشی برای سپاسگزاری پایان نامه الزامی است. در این بخش دانشجو فرصت دارد از استاد راهنما، استادان مشاور و داور، دانشگاه و نهادهای حامی، و در نهایت از خانواده و دوستان خود قدردانی کند. گاهی نیز بخشی به نام «تقدیم» پیش از سپاسگزاری می‌آید که به عزیزان زندگی پژوهشگر مانند پدر و مادر، همسر یا فرزند اختصاص داده می‌شود.
در این مقاله قصد داریم به‌صورت جامع توضیح دهیم نحوه نوشتن تقدیر و تشکر در پایان نامه چگونه است، چه کسانی باید در این بخش ذکر شوند، چه ترتیب و ساختاری مناسب دارد و چه نمونه‌هایی می‌توان برای موقعیت‌های مختلف به کار برد. همچنین نمونه‌های کاربردی برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری ارائه خواهیم کرد تا دانشجویان بتوانند با الهام از آن‌ها متن شخصی و منحصر به فرد خود را بنویسند.
جایگاه تقدیر و تشکر در پایان نامه
بخش تقدیر و تشکر پایان نامه تنها یک متن نمادین نیست، بلکه جایگاه مشخصی در ساختار رسمی پایان نامه دارد. دانشگاه‌ها معمولاً در شیوه‌نامه‌های خود این جایگاه را دقیق تعیین کرده‌اند تا دانشجو بداند این بخش کجا باید قرار بگیرد. دانستن این ترتیب اهمیت دارد؛ چون اگر خارج از استاندارد نوشته شود، ممکن است پایان نامه از نظر شکلی دارای اشکال باشد.
اگر به شیوه‌نامه‌های دانشگاه‌های ایران نگاه کنیم، همه یک الگوی نسبتاً مشابه را دنبال می‌کنند:
- دانشگاه تهران در راهنمای تدوین رساله تأکید می‌کند که بخش تقدیم و سپاسگزاری پیش از چکیده قرار گیرد.
- دانشگاه صنعتی شریف در دستورالعمل نگارش پایان نامه نیز همین ترتیب را ذکر کرده است.
- دانشگاه صنعتی خواجه‌نصیرالدین طوسی (KNTU) حتی جزئی‌تر بیان می‌کند: ابتدا صفحه تقدیم، سپس صفحه قدردانی و تشکر و بعد از آن چکیده.
در دانشگاه‌های معتبر خارجی هم همین روال برقرار است. به‌عنوان نمونه:
- در MIT بخش Acknowledgements بلافاصله پس از صفحه عنوان می‌آید.
- در Harvard GSAS نیز نویسنده باید سپاسگزاری خود را در ابتدای رساله و پیش از متن اصلی درج کند.
بنابراین، جایگاه استاندارد این بخش را می‌توان چنین خلاصه کرد:
- ابتدا صفحه عنوان قرار می‌گیرد.
- سپس در صورت تمایل، صفحه «تقدیم پایان نامه» درج می‌شود.
- بعد از آن، بخش سپاسگزاری پایان نامه می‌آید.
- و در ادامه، چکیده آورده می‌شود.
به این ترتیب، بخش سپاسگزاری درست در ابتدای پایان نامه و پیش از ورود به محتوای اصلی قرار می‌گیرد. دلیل این جایگاه آن است که خواننده از همان ابتدا متوجه شود این تحقیق تنها حاصل تلاش یک نفر نیست، بلکه مجموعه‌ای از همکاری‌ها، حمایت‌ها و راهنمایی‌ها در شکل‌گیری آن نقش داشته‌اند.
ساختار سپاسگزاری پایان نامه چگونه باید باشد؟
بخش تقدیر و تشکر پایان نامه کوتاه است، اما اگر درست نوشته شود می‌تواند یکی از زیباترین بخش‌های پایان نامه باشد. برای اینکه متن شما حرفه‌ای و خواندنی باشد، رعایت چند اصل ساده اما مهم ضروری است.
طول متن
بخش سپاسگزاری پایان نامه نباید خیلی کوتاه یا بیش از حد طولانی باشد. معمولاً استاندارد دانشگاه‌ها این است که این قسمت در حدود یک صفحه نوشته شود.
- اگر متن خیلی کوتاه باشد (مثلاً یکی دو جمله)، ممکن است نشان دهد دانشجو به اندازه کافی قدردان نبوده است.
- اگر هم خیلی طولانی باشد (دو یا سه صفحه)، حالت غیررسمی پیدا می‌کند و از ارزش علمی پایان نامه می‌کاهد.
بهترین روش این است که متن را در چند پاراگراف کوتاه تقسیم کنید؛ هر پاراگراف را به یک گروه اختصاص دهید (مثل استادان، نهادها یا خانواده). این کار هم نظم بیشتری به متن می‌دهد و هم باعث می‌شود خواننده احساس کند سپاسگزاری دقیق و حساب‌شده نوشته شده است.
فرض کنید شما می‌خواهید هم از استادان تشکر کنید، هم از خانواده. متن می‌تواند این‌طور تنظیم شود:
پاراگراف اول (اساتید و دانشگاه):
«بر خود لازم می‌دانم از استاد راهنمای گرامی، جناب آقای دکتر …، به دلیل راهنمایی‌های علمی و دلسوزانه ایشان در تمام مراحل تحقیق، صمیمانه سپاسگزاری کنم. همچنین از استاد مشاور محترم، سرکار خانم دکتر …، برای نکات ارزشمند و پیشنهادهای سازنده ایشان کمال قدردانی را دارم.»
پاراگراف دوم (نهادها):
«از دانشکده … و گروه آموزشی … که امکانات پژوهشی را در اختیار من قرار دادند، و همچنین از مؤسسه … بابت حمایت مالی این پژوهش تشکر می‌کنم.»
پاراگراف سوم (خانواده و همراهان):
«در پایان، از پدر و مادر عزیزم که همواره مشوق من بوده‌اند، و از همسر و فرزندم که با صبر و همراهی خود این مسیر دشوار را برایم هموار ساختند، صمیمانه سپاسگزارم.»
لحن نگارش
لحن متن سپاسگزاری پایان نامه باید ترکیبی از رسمیت و صمیمیت باشد. از یک طرف، چون پایان نامه یک متن دانشگاهی است، باید محترمانه و رسمی نوشته شود. از طرف دیگر، چون این بخش جنبه انسانی و شخصی دارد، می‌توان کمی صمیمی‌تر نوشت تا حس قدردانی واقعی منتقل شود.
- رسمی اما ساده: نیازی نیست از واژه‌هایی با ادبیات سنگین استفاده کنید. جملات ساده، روان و محترمانه همیشه بهتر اثر می‌گذارند.
- پرهیز از اغراق: عباراتی مثل «قلم از وصف شما عاجز است» یا «بی‌نهایت مدیونم» ممکن است حالت کلیشه‌ای یا غیررسمی پیدا کند.
- شفافیت: بهتر است دلیل تشکر به‌طور مختصر بیان شود. مثلاً: «از استاد راهنمایم به خاطر حمایت‌ها و راهنمایی‌های علمی ارزشمندشان تشکر می‌کنم.»
- تعادل بین رسمی و شخصی: در بخش پایانی می‌توانید کمی صمیمی‌تر شوید، مثلاً در قدردانی از خانواده یا دوستان، اما همچنان باید لحن محترمانه باقی بماند.
مثال: «از استاد راهنمای عزیزم، جناب آقای دکتر …، که با دقت و صبوری مسیر پژوهش را برایم روشن کردند، صمیمانه سپاسگزارم. همچنین از خانواده‌ام که در تمام مراحل زندگی و تحصیل پشتیبان من بوده‌اند، قدردانی می‌کنم.»
این جمله‌ها هم محترمانه‌اند، هم ساده و بدون اغراق، و حس قدردانی واقعی را منتقل می‌کنند.
شاید به نظر برسد این بخش صرفاً تشریفاتی است، اما واقعیت این است که داوران و خوانندگان پایان نامه از همان ابتدا متوجه نظم و دقت شما می‌شوند. یک متن کوتاه، شفاف و محترمانه در بخش سپاسگزاری تصویر حرفه‌ای‌تری از شما ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد هم به جنبه علمی و هم به ارزش‌های انسانی توجه داشته‌اید.
در سپاسگزاری پایان نامه از چه کسانی تشکر کنیم؟
یکی از دغدغه‌های اصلی دانشجویان هنگام نگارش پایان نامه این است که: بخش سپاسگزاری باید شامل چه کسانی باشد و ترتیب تشکر چگونه رعایت شود؟ حقیقت این است که این بخش فرصتی است برای قدردانی از همه کسانی که به‌نوعی در شکل‌گیری پژوهش نقش داشته‌اند؛ اما اگر بدون نظم نوشته شود، ممکن است از ارزش علمی کار بکاهد. به همین دلیل دانشگاه‌ها معمولاً یک چارچوب عرفی و پذیرفته‌شده دارند که رعایت آن باعث حرفه‌ای‌تر شدن متن می‌شود.
- استاد راهنما
همیشه اولین نفر در متن سپاسگزاری، استاد راهنماست. او کسی است که بیشترین نقش را در هدایت علمی پایان نامه دارد و ذکر نام او در ابتدای متن یک اصل پذیرفته‌شده است. - استاد یا استادان مشاور
پس از راهنما، نوبت به استاد مشاور می‌رسد که با ارائه پیشنهادها و نکات تکمیلی، روند پژوهش را بهبود داده است. - استاد داور و اعضای هیئت علمی
قدردانی از استاد داور، به دلیل نقدها و نکته‌سنجی‌های علمی او، نشان‌دهنده احترام دانشجو به فرآیند ارزیابی است. در برخی دانشگاه‌ها مرسوم است که از سایر اساتید گروه آموزشی نیز تشکر شود. - دانشگاه، دانشکده یا گروه آموزشی
نهاد دانشگاهی که امکانات پژوهشی (کتابخانه، آزمایشگاه، فضای علمی) را در اختیار دانشجو گذاشته است، باید در متن سپاسگزاری ذکر شود. - نهادها و سازمان‌های حامی مالی یا پژوهشی
اگر پروژه با حمایت مالی یا در قالب یک طرح پژوهشی انجام شده باشد، ذکر نام رسمی نهاد حامی الزامی است. این بخش نشان‌دهنده رعایت اصول اخلاق پژوهش و شفافیت علمی است. - دوستان و همکاران پژوهشی
گاهی دوستان، هم‌کلاسی‌ها یا همکاران در جمع‌آوری داده‌ها، اجرای آزمایش‌ها یا حتی بازخوانی متن کمک کرده‌اند. قدردانی از آن‌ها علاوه بر اخلاقی بودن، نشانه روحیه همکاری علمی است. - خانواده و عزیزان
در پایان متن معمولاً از خانواده یاد می‌شود: پدر و مادر، همسر، فرزندان یا سایر اعضای خانواده که با صبوری و پشتیبانی روحی، مسیر سخت تحقیق را برای دانشجو آسان‌تر کرده‌اند. این بخش می‌تواند کمی صمیمی‌تر از بخش‌های قبلی نوشته شود. - یاد خداوند (اختیاری)
بسیاری از دانشجویان ترجیح می‌دهند سپاسگزاری را با نام خدا آغاز کنند. این بخش رسمی و رایج است و معمولاً در یک جمله کوتاه بیان می‌شود، مثلاً: «سپاس و ستایش پروردگاری را که توان پژوهش و نگارش این پایان نامه را عطا فرمود.»
بنابراین، متن سپاسگزاری پایان نامه باید از افراد علمی و رسمی شروع شود و در پایان به خانواده و عزیزان ختم گردد. رعایت این ترتیب باعث می‌شود متن حرفه‌ای‌تر و کامل‌تر باشد.
نمونه‌های کامل سپاسگزاری در پایان نامه
بخش سپاسگزاری پایان نامه یکی از قسمت‌های اصلی و نسبتاً رسمی است که در بیشتر دانشگاه‌ها وجود آن الزامی است. در این بخش دانشجو از استادان، داوران، دانشگاه، نهادهای حامی و در پایان از خانواده و دوستان خود قدردانی می‌کند.
برای اینکه نگارش این قسمت برای دانشجویان آسان‌تر شود، در ادامه نمونه‌هایی از متن سپاسگزاری در پایان نامه برای موقعیت‌های مختلف آورده‌ایم تا بتوانید با الگو گرفتن، متن شخصی و اختصاصی خود را بنویسید.
متن سپاسگزاری پایان نامه از استاد راهنما و استاد مشاور
«بر خود لازم می‌دانم از استاد راهنمای گرامی، جناب آقای دکتر …، که با دانش ارزشمند، راهنمایی‌های دلسوزانه و صبر بی‌پایان خود در تمام مراحل انجام این پژوهش یار و یاور من بودند، صمیمانه قدردانی کنم. ایشان نه تنها در جنبه‌های علمی بلکه در مسیر درست پژوهش و یادگیری، الگویی ارزشمند برای من بوده‌اند. همچنین از استاد مشاور محترم، سرکار خانم دکتر …، که با ارائه نکات علمی و پیشنهادهای سازنده‌شان به غنای این پایان نامه افزودند، صمیمانه سپاسگزارم.»
متن تشکر از استاد داور در پایان نامه
«از استاد داور محترم، جناب آقای دکتر …، صمیمانه سپاسگزاری می‌کنم که با دقت و حوصله پایان نامه اینجانب را مطالعه کردند و با ارائه نکات ارزشمند، نقدهای علمی و پیشنهادهای سازنده، نقش بسزایی در ارتقای کیفیت پژوهش حاضر داشتند. حضور و توجه علمی ایشان برای من فرصت ارزشمندی بود تا مسیر تحقیق را دقیق‌تر و غنی‌تر دنبال کنم. بی‌شک این اثر بدون راهنمایی‌های سودمند ایشان به این سطح از پختگی نمی‌رسید.»
متن تقدیر و تشکر از دانشگاه و دانشکده در پایان نامه
«از دانشگاه … و دانشکده … صمیمانه سپاسگزارم که با فراهم آوردن بستر علمی و پژوهشی، امکانات آموزشی، کتابخانه‌ای و آزمایشگاهی لازم، زمینه انجام این تحقیق را برایم مهیا کردند. همچنین از مسئولان محترم گروه آموزشی … که با حمایت‌های علمی و اجرایی خود مسیر انجام پایان نامه را هموار ساختند، قدردانی می‌کنم. بدون پشتیبانی این نهادهای علمی، به ثمر نشستن این پژوهش ممکن نبود.»
متن تقدیر و تشکر از دوستان در پایان نامه
«از دوستان عزیزم که در طول سال‌های تحصیل و به‌ویژه در مراحل انجام این پایان نامه همواره یاور و مشوق من بودند، صمیمانه سپاسگزاری می‌کنم. حضور و همدلی آنان، چه در لحظات دشوار و پرتنش پژوهش و چه در روزهای امید و تلاش، برای من نیرویی ارزشمند و دلگرم‌کننده بود. همفکری‌های علمی، کمک‌های عملی و همراهی‌های صمیمانه آنان، نه تنها در پیشبرد بهتر این تحقیق نقش مهمی داشت، بلکه مسیر پرچالش پژوهش را برایم شیرین‌تر ساخت. داشتن چنین دوستانی را نعمتی بزرگ می‌دانم و قدردان تمام محبت‌ها و همراهی‌های آنان هستم.»
متن سپاسگزاری از خدا در پایان نامه
«خدای بزرگ را شاکرم که در تمام لحظات زندگی و به‌ویژه در مسیر پرچالش پژوهش و نگارش این پایان نامه یار و یاورم بود. اگر توان ایستادگی در برابر سختی‌ها و انگیزه ادامه راه را داشتم، تنها به لطف و عنایت او بوده است. هر موفقیتی که به دست آمد، انعکاسی از رحمت و هدایت پروردگار است و امیدوارم این کوشش اندک در مسیر رضای الهی و خدمت به جامعه علمی پذیرفته شود.»
متن تقدیر و تشکر از خانواده در پایان نامه
«از صمیم قلب از خانواده عزیزم قدردانی می‌کنم؛ از پدر و مادرم که با عشق، صبوری و دعای خیرشان همواره پشتوانه و دلگرمی من در مسیر زندگی و تحصیل بوده‌اند. هر موفقیتی که امروز به دست آورده‌ام، نتیجه تلاش‌ها و فداکاری‌های بی‌دریغ آنان است. همچنین از همسر و فرزندم که با همراهی، درک و صبوری خود روزهای دشوار پژوهش را برایم آسان‌تر کردند، صمیمانه سپاسگزارم. وجود چنین خانواده‌ای بزرگ‌ترین سرمایه و انگیزه من در پیمودن این مسیر علمی بوده است.»
نمونه‌های کامل تقدیر و تشکر پایان نامه برای مقاطع تحصیلی
متن تقدیر و تشکر در پایان نامه، بسته به مقطع تحصیلی، ممکن است کمی تفاوت داشته باشد. در پایان نامه کارشناسی ارشد معمولاً متن کوتاه‌تر و ساده‌تر است و تمرکز بر قدردانی از استاد راهنما، استاد مشاور و خانواده است. اما در پایان نامه دکتری، به دلیل گستردگی پژوهش و نقش پررنگ‌تر استادان و نهادهای علمی، این بخش مفصل‌تر و رسمی‌تر نوشته می‌شود.
در ادامه دو نمونه کامل از متن تقدیر و تشکر پایان نامه کارشناسی ارشد و متن تقدیر و تشکر پایان نامه دکتری ارائه شده است تا دانشجویان بتوانند بر اساس مقطع تحصیلی خود، متنی مناسب و درخور تهیه کنند.
متن تقدیر و تشکر پایان نامه کارشناسی ارشد
«اکنون که این پایان نامه در مقطع کارشناسی ارشد به سرانجام رسیده است، وظیفه خود می‌دانم از استاد راهنمای گرانقدرم، جناب آقای دکتر …، به دلیل راهنمایی‌های علمی ارزشمند، صبر و حمایت‌های دلسوزانه‌شان در تمام مراحل پژوهش، صمیمانه قدردانی کنم. همچنین از استاد مشاور محترم، سرکار خانم دکتر …، که با رهنمودها و نکات سازنده خویش در ارتقای کیفیت این پایان نامه نقش مؤثری داشتند، سپاسگزارم. از استاد داور ارجمند نیز به خاطر مطالعه دقیق این اثر و ارائه نظرات علمی و کاربردی، نهایت تشکر را دارم. در پایان، از خانواده عزیزم که با صبوری، عشق و حمایت‌های بی‌دریغ خود همواره پشتیبان من بوده‌اند، با تمام وجود سپاسگزاری می‌کنم.»
متن تقدیر و تشکر پایان نامه دکتری
«این رساله دکتری حاصل سال‌ها تلاش و پشتکار در مسیر پژوهش است و بدون همراهی و حمایت دیگران هرگز به سرانجام نمی‌رسید. بر خود لازم می‌دانم پیش از هر چیز از استاد راهنمای ارجمندم، جناب آقای دکتر …، که با راهنمایی‌های علمی ارزشمند، صبر و حوصله فراوان و حمایت‌های دلسوزانه خویش چراغ راه این تحقیق بودند، صمیمانه قدردانی کنم. همچنین از استادان مشاور محترم، سرکار خانم دکتر … و جناب آقای دکتر …، که با رهنمودهای علمی و پیشنهادهای سازنده خود نقش مهمی در تکمیل و ارتقای این پژوهش داشتند، سپاسگزارم.
از استادان داور و اعضای هیئت علمی محترم نیز کمال تشکر را دارم که با نقدهای دقیق و دیدگاه‌های علمی ارزشمند خود، زمینه اصلاح و غنای بیشتر این رساله را فراهم کردند. همچنین از دانشگاه … و دانشکده … که امکانات علمی، پژوهشی و کتابخانه‌ای لازم را در اختیارم گذاشتند و بستری مناسب برای انجام این پژوهش فراهم ساختند، قدردانی می‌کنم.
در پایان، از خانواده عزیزم به‌ویژه پدر و مادر مهربانم که همواره با عشق، دعای خیر و صبوری خود پشتیبان من بودند، و از همسر و فرزندم که با فداکاری، همراهی و درک عمیق خویش بار دشوار این مسیر را برایم آسان‌تر کردند، صمیمانه سپاسگزارم. بی‌تردید این دستاورد کوچک بدون حمایت‌های معنوی و دلگرمی‌های بی‌پایان آنان ممکن نمی‌شد.»
تقدیم پایان نامه به عزیزان
بخش «تقدیم» در پایان نامه با «سپاسگزاری» تفاوت دارد. سپاسگزاری بخش رسمی‌تری است که در آن از استادان، داوران، دانشگاه، نهادهای حامی و در پایان از خانواده و دوستان قدردانی می‌شود. اما تقدیم یک صفحه‌ی کاملاً اختیاری و شخصی است که دانشجو در آن کل پایان نامه را به فرد یا افرادی خاص تقدیم می‌کند؛ کسانی که جایگاه ویژه‌ای در زندگی عاطفی و شخصی او دارند.
به همین دلیل، خانواده و عزیزان ممکن است در هر دو بخش حضور داشته باشند:
- در سپاسگزاری به‌عنوان همراهان و پشتیبانان مسیر تحصیل.
- در تقدیم به‌عنوان کسانی که اثر علمی به‌طور نمادین به آنان اهدا می‌شود.
در ادامه، نمونه‌های مختلفی از متن تقدیم پایان نامه را مشاهده می‌کنید که می‌توانید از آن‌ها الهام بگیرید و متن اختصاصی خود را بنویسید.
متن تقدیم پایان نامه به روح پدر و مادر
«این پایان نامه را با تمام وجود به روح پاک پدر و مادر عزیزم تقدیم می‌کنم؛ کسانی که عمر و جوانی خود را در راه پرورش و موفقیت من فدا کردند. هرچند حضور جسمانی‌شان را در کنارم ندارم، اما یاد، عشق و دعای خیرشان همواره همراه و پشتیبان من بوده است. آرامش امروز و هر دستاوردی که در زندگی دارم، ثمره ازخودگذشتگی و فداکاری بی‌پایان آن دو گوهر آسمانی است. امیدوارم این تلاش کوچک، ادای دِینی باشد به جایگاه بلند آنان در قلب و جانم.»
متن تقدیم پایان نامه به اعضای خانواده
«این پایان نامه را با نهایت عشق و احترام تقدیم می‌کنم به خانواده عزیزم؛ به پدر و مادری که با عشق بی‌پایان، صبر و دعای خیرشان پشتوانه همیشگی من بودند، و به خواهران و برادرانی که با دلگرمی‌ها و حمایت‌هایشان مرا در مسیر دشوار تحصیل و پژوهش یاری کردند. هر دستاورد علمی و هر گام موفقیت‌آمیز من، انعکاسی از محبت، فداکاری و همراهی شماست. این تلاش کوچک را به پاس زحمات بی‌دریغ و جایگاه ارزشمندتان در زندگی‌ام، با افتخار به شما تقدیم می‌کنم.»
متن تقدیم پایان نامه به همسر
«این پایان نامه را با عشق و افتخار تقدیم می‌کنم به همسر عزیزم؛ همراه مهربانی که در تمام مسیر پرچالش تحصیل و پژوهش، با صبر، درک عمیق و محبت بی‌دریغش در کنارم ایستاد. اگر امروز به ثمر نشستن این تلاش را جشن می‌گیرم، بی‌تردید بخش بزرگی از آن حاصل حمایت‌های دلسوزانه، شکیبایی و فداکاری اوست. امید دارم این دستاورد کوچک، نمادی از قدردانی عمیق من از عشق و همراهی همیشگی‌اش باشد.»
متن تقدیم پایان نامه به فرزندم
«این پایان نامه را با عشق و افتخار تقدیم می‌کنم به فرزند عزیزم؛ فرشته‌ای که حضورش روشنایی زندگی‌ام و لبخندش انگیزه‌ای برای ادامه‌ی مسیرهای دشوار علم و پژوهش بود. صبر و معصومیت او در روزهایی که به ناچار از همراهی‌اش بازماندم، نیرویی پنهان برای استقامت من شد. هر صفحه از این اثر، با یاد آینده‌ای روشن برای او نوشته شد. امیدوارم این دستاورد کوچک، گامی باشد در جهت ساختن فردایی بهتر و نمادی از عشق بی‌پایانم به او.»
متن تقدیم پایان نامه به شهدا
«این پایان نامه را با احترام و افتخار تقدیم می‌کنم به روح پاک شهیدان والامقام؛ بزرگ‌مردانی که با ایثار جان خود، امنیت، آزادی و آرامش امروز ما را رقم زدند. اگر امروز فرصت آموختن و پژوهش در محیطی امن و آرام برای من فراهم است، ثمره‌ی خون پاک آنان و فداکاری خانواده‌هایشان است. یاد و نام شهیدان همواره جاودان است و امیدوارم این تلاش علمی، هرچند کوچک، ادای دِینی باشد به راه روشن و آرمان‌های بلند آنان.»
چک‌لیست نهایی سپاسگزاری و تقدیم پایان نامه
برای اینکه متن تقدیر و تشکر یا تقدیم پایان نامه شما کامل، محترمانه و حرفه‌ای باشد، می‌توانید پیش از نهایی کردن نوشته، این چک‌لیست را مرور کنید:
- حجم متن حدود یک صفحه باشد (نه خیلی کوتاه، نه بیش از حد طولانی).
- در صورت تمایل با نام خدا آغاز کنید.
- ابتدا استاد راهنما، سپس استاد مشاور و داور ذکر شوند.
- دانشگاه، دانشکده یا نهادهای حامی علمی و مالی فراموش نشود.
- در پایان از خانواده، همسر، فرزند یا دوستان قدردانی کنید.
- لحن متن رسمی، محترمانه و در عین حال ساده و صمیمی باشد.
- از جملات پیچیده یا پرطمطراق پرهیز کنید.
- از اغراق و کلیشه دوری کنید.
- صفحه تقدیم (در صورت تمایل) به عزیزان خاص اختصاص داده شود.
- متن را پیش از تحویل یک‌بار بازخوانی کنید تا نام یا نهادی از قلم نیفتد.
سوالات متداول
آیا نوشتن تقدیر و تشکر در پایان نامه اجباری است؟
بله. در بیشتر دانشگاه‌ها بخش سپاسگزاری جزو اجزای رسمی پایان نامه است و باید قبل از چکیده نوشته شود. البته صفحه «تقدیم» اختیاری است و دانشجو می‌تواند آن را اضافه یا حذف کند.
تفاوت تقدیم و سپاسگزاری در پایان نامه چیست؟
سپاسگزاری بخش رسمی‌تری است که در آن از استادان، دانشگاه، نهادهای حامی و خانواده قدردانی می‌شود. اما تقدیم صفحه‌ای کاملاً شخصی است که دانشجو پایان نامه خود را به فرد یا افرادی خاص (مانند پدر و مادر، همسر یا شهدا) تقدیم می‌کند.
متن سپاسگزاری پایان نامه چند صفحه باید باشد؟
بهتر است متن سپاسگزاری در حدود یک صفحه باشد. خیلی کوتاه نوشتن نشانه بی‌توجهی است و طولانی نوشتن (بیش از دو صفحه) حالت غیررسمی پیدا می‌کند.
در سپاسگزاری پایان نامه از چه کسانی باید تشکر کنیم؟
ترتیب معمول این است: استاد راهنما، استاد مشاور، استاد داور، دانشگاه و نهادهای حامی، دوستان و در پایان خانواده. برخی دانشجویان متن را با سپاس از خدا آغاز می‌کنند.
آیا می‌توان در پایان نامه از دوستان یا همسر و فرزند هم تشکر کرد؟
بله. در بخش سپاسگزاری می‌توانید از خانواده و دوستان به‌عنوان همراهان مسیر تحصیل یاد کنید. همچنین در صفحه تقدیم می‌توانید کل پایان نامه را به عزیزان خود تقدیم کنید.
آیا لازم است دلیل تشکر از هر فرد توضیح داده شود؟
بله، بهتر است به اختصار علت قدردانی را ذکر کنید؛ مثلاً: «از استاد راهنمایم به خاطر راهنمایی‌های علمی ارزشمندشان سپاسگزارم.» این کار متن را شفاف‌تر و اثرگذارتر می‌کند.
آیا می‌توان سپاسگزاری پایان نامه را با جملات ادبی نوشت؟
تا حدی بله، اما زیاده‌روی در استفاده از جملات ادبی یا کلیشه‌ای توصیه نمی‌شود. بهترین حالت این است که متن ساده، محترمانه و صادقانه باشد.
جمع بندی
بخش تقدیر و تشکر در پایان نامه شاید به‌اندازه فصل‌های علمی ارزش پژوهشی نداشته باشد، اما نشان‌دهنده اخلاق حرفه‌ای، قدردانی و نگاه انسانی پژوهشگر است. رعایت اصول ساده‌ای مانند انتخاب جایگاه درست، نوشتن متنی با طول مناسب، حفظ لحن رسمی در کنار صمیمیت، و تشکر از افراد و نهادها به ترتیب صحیح، باعث می‌شود متن سپاسگزاری شما حرفه‌ای، خواندنی و تأثیرگذار باشد.
از سوی دیگر، صفحه تقدیم پایان نامه فرصتی شخصی و اختیاری است که می‌تواند به عزیزترین افراد زندگی‌تان تعلق گیرد. ترکیب این دو بخش، هم جنبه علمی و رسمی پایان نامه را تقویت می‌کند و هم بُعد انسانی و عاطفی آن را برجسته می‌سازد.
در نهایت، مهم‌ترین نکته این است که متن تقدیر و تشکر پایان نامه باید صادقانه، شفاف و در عین حال محترمانه باشد. نمونه‌ها و الگوهایی که در این مقاله ارائه شد می‌تواند الهام‌بخش شما برای نگارش متنی اختصاصی باشد که شخصیت و تجربه‌های شخصی‌تان را به‌خوبی منعکس کند.